اجرای مجازات در قانون مجازات اسلامی

اجرای مجازات در خصوص جرایم در قانون مجازات اسلامی بیان شده است. اجرای مجازات شامل اجرای مجازات حبس، شلاق و جزای نقدی می باشد. اجرای مجازات توسط اجرای احکام کیفری صورت می گیرد.

• بیست درصد تخفیف جزای نقدی چیست؟
• نظریه مشورتی توقیف یارانه چیست؟

گروه وکلای کیفری ژیوار در این محتوا قصد دارد به بررسی مبحث اجرای مجازات بپردازد.

نحوه اجرای جزای نقدی

زمانیکه شخصی مرتکب جرمی می شود جهت اعمال قانون در مورد وی بسته به نوع جرم ارتکابی، قانون گذار برای وی مجازات های گوناگونی را اعم از حبس، شلاق، جزای نقدی را مقرر می کند. یکی از مجازات های تعیین شده در حکم محکومیت مجرم جزای نقدی می باشد.

اجرای مجازات جزای نقدی جایگزین حبس

اگر بعد از بررسی معلوم شود که محکوم علیه قدرت پرداخت جزای نقدی را دارد و تعمداً پرداخت نمی نماید،

مطابق با ماده 81 قانون مجازات اسلامی

برای مرتبه اول، یک چهارم تا یک دوم به میزان جزای نقدی جایگزین حبس اضافه می شود و در صورتی که بعد از تشدید مجازات همچنان اقدام به پرداخت نکند اموال وی شناسایی و توقیف می شود و با فروش آنها جزای نقدی وصول می شود. در صورتی که اموالی از محکوم علیه شناسایی نشود و یا وی اقدام به اتلاف آنها نموده باشد، در این حالت مطابق با مواد 81 و 82 قانون مجازات اسلامی، مجازات اصلی یعنی حبس اجرا می شود. اگر مشخص شود که محکوم علیه مالی جهت پرداخت ندارد و تقاضای دادن مهلت و یا تقسیط نماید، در اینصورت با درخواست وی موافقت میگردد تا قادر به پرداخت جزای نقدی باشد.

مجازات جزای نقدی برطبق ماده 81 قانون مجازات اسلامی

در صورتی که محکوم از اجرای مفاد حکم یا دستورهای دادگاه تخلف نماید، به پیشنهاد قاضی اجرای احکام و رای دادگاه برای بار نخست یک چهارم تا یک دوم به مجازات مورد حکم افزوده می شود و در صورت تکرار مجازات حبس اجراء می شود. دادگاه در متن حکم آثار تبعیت و تخلف از مفاد حکم را به طور صریح قید و به محکوم تفهیم می کند. قاضی اجرای احکام نیز در ضمن اجراء با رعایت مفاد حکم دادگاه و مقررات مربوط، نحوه نظارت و مراقبت بر محکوم را مشخص می کند.

انواع جزای نقدی

در این بخش در ابتدا به انواع جزای نقدی می پردازیم:

جزای نقدی به صورت ثابت

جزای نقدی بصورت ثابت عبارتست از: مبلغی معین که حداقل و حداکثر آن توسط قانونگذار ذکر می شود. به عبارتی دیگر بدین معنا که حداقل و حداکثر به طور ثابت و مشخص در قانون تعیین شده باشد.

جزای نقدی به صورت نسبی

جزای نقدی به صورت نسبی عبارتست از: جزای نقدی که بر اساس مبنای خاص قانونگذار و با توجه به شرایط حسب مورد توسط دادگاه تعیین می‌ شود و یا آن که میزان جزای نقدی بر اساس یک واحد و یک مبنایی خاص قانونی محاسبه می‌شود. قرار تقسیط با چه مرجعی است؟

تقسیط جزای نقدی

در خصوص مرجع صادر کننده قرار تقسیط 3 روش وجود دارد. اختیار با دادگاه صادر کننده حکم است

بر طبق ماده 37 قانون اعسار قانون مجازات

اگر فردی مالی نداشته باشد و یا اموال وی کفاف دیون را ندهد ولی با حقوق بدست آمده از شغل خود بتواند دیون را در اقساط پرداخت کند، دادگاه و اداره ثبت مبادرت به تقسیط می‌نمایند. تقسیط جزای نقدی آیا امکان پذیر می‌باشد؟

برطبق ماده 303 قانون مجازات اسلامی

امکان تقسیط دیه نیز وجود دارد.

بر طبق ماده 277 قانون مدنی

امکان اجبار متعهد له جهت دریافت بخشی از تعهد وجود ندارد لیکن دادگاه این امکان قانونی را دارد که متعهد له را به جهت صدور حکم اعسار مکلف به قبول بخشی از تعهد نماید.

اختیار قرار تقسیط با اجرای احکام است

برخی معتقد به تقسیط توسط اجرای احکام می‌باشند. زیرا سابقاً بر وفق بند (د) ماده یک آیین نامه اجرای ماده 2 قانون نحوهٔ اجرای محکومیت‌های مالی امکان تقسیط جزای نقدی وجود داشته است و اجرای احکام به نیابت از شعبه دادگاه اختیار تقسیط را داشته است. قرار تقسیط توسط اجرای احکام پیشنهاد می‌شود و بایستی دادگاه صادر کننده حکم با آن موافقت نماید: این عده دلایل این نظر را شامل این موارد می‌دانند. اولاً اجرای حکم در امور حقوقی بر عهده دادگاه صادره کننده است لیکن در مقابل در امور کیفری اجرای حکم بر عهده معاونت اجرای احکام کیفری است که زیر نظر دادستان فعالیت می‌ نماید فلذا به منظور رفع شبهه و تعیین تکلیف و تقسیط جزای نقدی دادگاه صادر کننده حکم تکلیف دارد.

به صورت کلی نظم حقوقی مستلزم آن است که تقسیط جزای نقدی و مواعد آن بر عهده دادگاه باشد. جزای نقدی بخشی از درآمد دولت را تشکیل می‌دهد، فلذا اجرای احکام قانوناً نمی‌تواند بخشی از درامد دولت را بدون توجه به نظر دادگاه صادر کننده رأی تضییع نماید یا تقسیط کند.

مجازات های جایگزین حبس

مجازات های جایگزین حبس بر طبق قانون مجازات اسلامی عبارتست از:

برطبق ماده 82 قانون مجازات اسلامی

چنانچه اجرای تمام یا بخشی از مجازات های جایگزین حبس با مانعی مواجه شود مجازات مورد حکم یا بخش اجراء نشده آن بعد از رفع مانع اجراء می‌شود. در صورتی که مانع مذکور به واسطه رفتار عمدی محکوم و برای متوقف کردن مجازات ایجاد گردد مجازات اصلی اجراء می شود.

تخفیف در اجرای مجازات برطبق ماده 442 قانون آیین دادرسی کیفری

در تمام محکومیت های تعزیری در صورتی که دادستان از حکم صادره درخواست تجدید نظر نکرده باشد، محکوم علیه می تواند پیش از پایان مهلت تجدید نظر خواهی با رجوع به دادگاه صادر کننده حکم، حق تجدید نظر خواهی خود را اسقاط یا درخواست تجدید نظر را مسترد نماید و تقاضای تخفیف مجازات کند. در این صورت دادگاه در وقت فوق العاده با حضور دادستان به موضوع رسیدگی و تا یک چهارم مجازات تعیین شده را کسر می کند. این حکم دادگاه قطعی است.

تجدیدنظر در مجازات قبل از اجرا برطبق ماده 483 قانون آیین دادرسی کیفری

تجدیدنظر در مجازات قبل از اجرا برطبق ماده 483 قانون آیین دادرسی کیفری به شرح زیر است:

• هرگاه شاکی یا مدعی خصوصی در جرایم غیرقابل گذشت پس از قطعی شدن حکم از شکایت خود صرف نظر کند.
• محکومٌ ‌علیه می‌تواند از دادگاه صادرکننده حکم قطعی، درخواست کند در میزان مجازات او تجدید نظر شود.
• در این صورت دادگاه به درخواست محکوم علیه در وقت فوق‌ العاده و با حضور دادستان یا نماینده وی با رعایت مقررات ماده 300 این قانون رسیدگی می‌ کند
• و مجازات را در صورت اقتضاء در حدود قانون تخفیف می‌ دهد یا به مجازاتی که مناسب‌ تر به حال محکوم علیه باشد، تبدیل می‌ کند.
• این رأی قطعی است. در شرایطی که محکوم علیه قصد پرداخت الباقی جزای نقدی را داشته باشد، الباقی مبلغ به هر میزانی که باشد به حساب این جزا واریز و بعد از ارائه فیش واریزی آن، قاضی اجرای احکام بررسی لازم را انجام داده و به دفتر دادگاه دستور میدهد که با عنایت به پرداخت جزای نقدی، محکوم علیه بلا قید آزاد شود.

مقالات مرتبط  احکام قابل تجدید نظر

در صورتی که محکوم علیه در زندان باشد و توان پرداخت جزای نقدی را نداشته باشد  هر چند که باید وضعیت مالی وی بررسی شود و از عدم استطاعت مالی وی مطمئن شد،  اما معمولاً رویه به این صورت است باقیمانده جزای نقدی به حبس تبدیل می شود  و از این طریق اجرا می شود. اما اگر موضوع مشمول بند الف ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری باشد،  یعنی جزای نقدی تا 15 میلیون ریال باشد باید از خدمات عمومی رایگان در تبدیل استفاده نمود و به ازای هر یک ساعت انجام خدمات عمومی رایگان الباقی جزای نقدی اجرا شود.

تقاضای مهلت برای پرداخت جزای نقدی

اگر محکوم علیه تقاضای مهلت نماید اعم از اینکه بخشی از وجه را نقداً پرداخت کند و بخشی را بعداً پرداخت نماید و یا اینکه کلاً تقاضای مهلت کند،

ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری

قانونگذار دادن مهلت را در این ماده پیش بینی نکرده است اما بعضی اعتقاد دارند که اعطای مهلت خلاف ماده فوق الذکر نیست و محکوم علیه با تقاضای مهلت قصد پرداخت جزای نقدی را دارد. بررسی تقاضای وی نیز با دادستان می باشد.

نحوه اجرای جزای نقدی

نحوه اجرای جزای نقدی برطبق ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری به شرح زیر است:

• هرکس به موجب حکم قطعی دادگاه به پرداخت جزای نقدی محکوم شود و آن را نپردازد.
• اموال وی به وسیله مرجع اجرای حکم
• شناسایی، توقیف و با رعایت مقررات راجع به مستثنیات دین از محل فروش آنها نسبت به اجرای حکم اقدام می شود.

در صورت فقدان مال یا عدم شناسایی آن:

• مرجع اجرای حکم می تواند با توقیف بخشی از حقوق طبق قانون اجرای احکام مدنی
• و یا تمام یا بخشی از سایر درآمدهای محکوم علیه
• برای وصول جزای نقدی اقدام مقتضی به عمل آورد

مقالات مرتبط  شرح وظایف اجرای احکام کیفری | وکیل اجرای احکام کیفری

تقاضای تقسیط از جانب محکوم علیه

در صورت تقاضای تقسیط از جانب محکوم علیه و احراز قدرت وی به پرداخت اقساط:

• دادگاه نخستین که رای زیر نظر آن اجراء می شود می تواند با اخذ تضمین مناسب امر به تقسیط نماید.
• در صورتی که محکوم علیه قبل از صدور حکم محکومیت قطعی به جزای نقدی، به دلیل اتهام یا اتهامات مطرح در پرونده در بازداشت بوده باشد،
• دادگاه پس از تعیین مجازات
• ایام بازداشت قبلی را در ازای هر 300.000 ریال یک روز از مجازات تعیین شده کسر می کند.

هرگاه اجرای حکم به طرق مذکور ممکن نشود با رعایت مقررات مربوط به مجازات های جایگزین حبس به ترتیب زیر عمل می شود:

• در جزای نقدی تا 15 میلیون ریال، هر 30.000 ریال به یک ساعت انجام خدمات عمومی رایگان تبدیل می شود.
• در جزای نقدی بالای 15 میلیون ریال، همچنین در صورت عدم شرایط اجرای بند الف این ماده، هر 300.000 ریال به یک روز حبس تبدیل می شود.

هرگاه محکوم علیه ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ احضاریه قاضی اجرای احکام کیفری برای پرداخت جزای نقدی حاضر شود، قاضی اجرای احکام می تواند او را از پرداخت بیست درصد (20%) جزای نقدی معاف کند. دفتر قاضی اجرای احکام کیفری مکلف است در برگه احضاریه محکوم علیه معافیت موضوع این تبصره را قید کند.

نحوه اجرای حبس

حبس یکی از رایج ترین مجازات ها می باشد. مجازات حبس یکی از مجازات‌ های سلب کننده آزادی است و در بیشتر جرائم به عنوان مجازات اصلی اعمال می‌ شود. پس از صدور رأی مبنی بر محکومیت مجرم به اجرای مجازات حبس با ارسال پرونده به اجرای احکام باید مجازات حبس صادره اجرا شود.

محاسبه ایام بازداشت قبلی مجرم

مطابق با لزوم احتساب ایام بازداشت قبلی در محاسبه مجازات، اعم از اینکه در رأی دادگاه به آن اشاره شده یا نشده باشد، قاضی اجرای احکام مکلف به رعایت آن می باشد. برطبق ماده 515 قانون آیین دادرسی کیفری، مدت تمام کیفرهای حبس از روزی شروع می‌ شود که محکوم علیه (زندانی) به موجب حکم قطعی لازم الاجرا، حبس شود. در صورتیکه محکوم علیه پیش از صدور حکم به علت اتهام یا اتهاماتی که در همان پرونده مطرح بوده تحت نظر یا بازداشت شده باشد، مدت بازداشت قبلی از میزان حبس وی کسر می شود. اگر مدت زمان تحت نظر یا بازداشت شدن متهم کمتر از بیست و چهار ساعت باشد در احتساب ایام بازداشت یک روز محاسبه می‌شود.

مقالات مرتبط  قانون کاهش مجازات حبس تعزیری

محل اجرای مجازات حبس

برطبق تبصره 3 ماده 513 قانون آیین دادرسی کیفری:

• در صورتیکه محل اقامت محکوم به حبس خارج از حوزه دادگاه صادرکننده حکم باشد.
• نامبرده برای تحمل ادامه حبس به زندان محل اقامت خود منتقل می‌ شود.
• مگر اینکه این امر موجب مفسده باشد که در این صورت با تشخیص قاضی صادرکننده رأی قطعی به نزدیک ‌ترین زندان به محل اقامت خود منتقل می‌شود. هزینه انتقال از محل اعتبارات قوه قضاییه پرداخت می‌ شود. اعمال تبصره 3 ماده 513 قانون آیین دادرسی کیفری منوط به درخواست محکوم علیه نباشد، بلکه قانونگذار محل اجرای حبس را حوزه اقامت محکوم علیه اعلام کرده است.

بیماری مجرم در اجرای حبس

در صورتیکه فرد زندانی قبل از معرفی به زندان بیمار باشد و بیماری او به نحوی باشد که درمان او بایستی خارج از زندان صورت بگیرد، در اینصورت اجرای حکم شروع نمی شود. اما قاضی اجرای احکام فرد را به پزشکی قانونی معرفی می کند تا پزشکی قانونی گواهی کند که نامبرده دارای بیماری است یا خیر و همچنین آیا بیماری او به نحوی است که مداوای وی در خارج از زندان ضرورت دارد یا خیر و اینکه مدت زمان مداوا نیز باید تعیین شود. بعد از وصول نظر پزشکی قانونی اگر بیماری مجرم تأیید شد، قاضی اجرای احکام با اخذ تأمین مناسب اجرای حبس را به تعویق می اندازد.

نحوه اجرای مجازات شلاق

پس از صدور رأی مبنی بر محکومیت متهم به اجرای مجازات شلاق، در صورتی که متهم در زندان باشد و یا اینکه آزاد باشد، مجازات شلاق اجرا می شود. در صورتیکه مجرم در زندان باشد، اگر در رأی صادره محل مشخصی برای اجرای شلاق قید شده باشد، اجرای مجازات در همان محل انجام می شود. اما اگر مشخص نشده باشد، طی نامه ای به زندان اعلام می شود که مجازات شلاق اجرا شود و بعد از اجرای آن اگر به علت دیگری در بازداشت نباشد آزاد شود. نحوه اجرای مجازات شلاق در زندان به اینصورت است که با توجه به اینکه زندان صرفاً وظیفه نگهداری از محکومین را دارد و اجرای شلاق با مرجع انتظامی است.

مراحل اجرای مجازات شلاق

مراحل اجرای مجازات شلاق به شرح زیر است:

• کلیه نامه های اجرای مجازات شلاق که تا پایان وقت اداری به زندان واصل می شود، جمع آوری شده است.
• و در پایان وقت اداری مامور اجرای شلاق نیروی انتظامی در زندان حاضر می شود.
• و نماینده ای نیز از اجرای احکام به دلیل نظارت بر حسن اجرای حکم در محل زندان حاضر می شود.
• در ابتدا نماینده اجرای احکام قبل از اجرای حکم
• صورتجلسه عدم وجود موانع اجرای حکم را تنظیم نموده.
• و به امضا و اثر انگشت مجرم می رساند.
• و اگر مانعی برای اجرای حکم وجود نداشته باشد.
• مامور اجرا، مجازات شلاق را اجرا می کند.
• سپس مراتب اجرای حکم صورتجلسه شده و به امضای محکوم علیه.
• نماینده اجرای احکام و مامور اجرا می رسد.
• بعد از اجرای حکم شلاق نسخه ای از صورتجلسه در اجرای احکام زندان مانده.
• و نسخه دیگر به اجرای احکام دادگاه ارسال می شود.
• و قاضی اجرا بعد از اطمینان از اجرای حکم.
• دستور مختومه شدن پرونده و کسر از آمار را می دهد.

اما اگر مجرم در زندان اعلام کند که مانعی جهت اجرای شلاق وجود دارد، نماینده اجرا مراتب را صورتجلسه می نماید و به قاضی اجرا اعلام می دارد و قاضی اجرا در صورت احراز وجود مانع، اجرای حکم را تا رفع مانع به تعویق می اندازد.

اجرای شلاق نسبت به محکوم علیه آزاد

در این شرایط محکوم علیه احضار می شود و بعد از حضور یا جلب او، ابتدا صورتجلسه ای تنظیم و احراز هویت انجام می گیرد و بعد صورت جلسه دیگری در صورت عدم وجود موانع اجرای حکم تنظیم و اگر مانعی وجود نداشته باشد، محکوم علیه به مرجع انتظامی معرفی می شود تا حکم اجرا شود.

در خصوص مشاوره و یا اعطای وکالت کلیک کنید.

نحوه اجرای شلاق از جهت وضعیت مجرم

در مورد نحوه اجرای مجازات شلاق در مورد بانوان رویه به این صورت می باشد که باید بصورت نشسته و با لباسی که بدن آنها بسته باشد، انجام بگیرد. شلاق های حدی مردان به نحو ایستاده انجام می شود و حتی المقدور دست و پای محکوم به محل اجرای حکم بسته می شود تا از انجام حرکات اضافی محکوم که ممکن است منجر به اصابت به نقاط ممنوعه شود جلوگیری شود.

مقالات مرتبط  تعلیق مجازات، جرایم قابل تعلیق و شرایط برخورداری از آن

موارد تبدیل مجازات شلاق

دادگاه می‌تواند با ملاحظه وضع متهم فقدان سابقه کیفری و سن وی مجازات شلاق را به جزای نقدی تبدیل کند. همچنین در صورت رضایت شاکی، می‌ تواند میزان شلاق محکوم ‌علیه را تقلیل دهد. دادگاه می‌ تواند با ملاحظه وضع خاص محکوم علیه، مجازات شلاق وی را به جزای نقدی تبدیل کند. وضعیت خاص محکوم علیه و معیل بودن وی می‌تواند موجب تبدیل مجازات شلاق به جریمه نقدی شود. در صورتی که پرداخت جریمه نقدی از تحمل مجازات شلاق برای محکوم ‌علیه مناسب‌تر باشد، جریمه نقدی مورد حکم قرار می‌گیرد.

در مواردی که امکان تحصیل اهداف دادرسی با جزای نقدی و یا شلاق فراهم می‌باشد لازم است از کیفر زندان اجتناب شود. دادگاه می تواند با توجه به وضعیت متهم، مجازات شلاق را به جزای نقدی تبدیل و سپس این مجازات تبدیل شده را برای مدتی تعلیق کند.

توقیف یارانه در اجرای جزای نقدی

حتی یارانه شخص محکوم علیه نیز قابل توقیف می باشد. بدین صورت که هنگام توقیف یارانه نقدی مبلغی که مربوط به یارانه خود سرپرست خانوار است با توجه به اینکه وی محکوم علیه باشد، توقیف می گردد. یارانه سایر اعضای خانواده که به حساب سرپرست خانواده واریز می شود نیز قابل توقیف می باشد.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 860/95/7

یارانه پرداختی شخص محکوم ­علیه قابل توقیف است. ثانیا اعضای یک خانوار مادام که جزو آن خانوار محسوب می شوند، نمی توانند یارانه جداگانه دریافت دارند و سرپرست خانوار هم موظف نیست یارانه هر یک را به خودش بدهد. بنابراین، در فرض سؤال کل یارانه ای که به سرپرست خانوار پرداخت می شود به شرح بند اولاً قابل توقیف است.

در مواردی که طرفین بعد از ابلاغ اجرائیه و انقضای ده روز، سازش کنند یا بین خود ترتیبی برای اجرای حکم بدهند، نصف حق اجرا باید از محکوم علیه دریافت گردد، در فرض سؤال چون توافق به صورت مشروط است، که درصورت عدم تحقق آن عملیات اجرایی ادامه می یابد، بنابراین نه سازش محسوب می شود و نه ترتیب اجرای حکم، لذا موضوع از شمول ماده 160 قانون اجرای احکام مدنی خارج است با این حال تشخیص مصداق بر عهده مرجع رسیدگی کننده است.

برطبق ماده 442 قانون آیین دادرسی کیفری

در تمام محکومیت‌ های تعزیری در صورتی که دادستان از حکم صادره درخواست تجدید نظر نکرده باشد چنانچه محکوم علیه حق تجدید نظر خواهی خود را اسقاط یا درخواست را مسترد نماید دادگاه به موضوع رسیدگی و مجازات تعیین شده را در حد مقرر در آن ماده تخفیف می‌دهد با توجه به سیاق عبارات آن برای دادگاه افاده تکلیف می کند.

خدمات گروه وکلای کیفری ژیوار به شرح زیر است:

وکیل دادگستری گروه وکلای کیفری ژیوار

با توجه به اهمیت روند رسیدگی به پرونده های کیفری که برای مرتکبین آن در قانون مجازات عیین شده است بهتر است قبل از هر اقدام در دفاع از خود در دعاوی کیفری از مشاوره و وکالت وکیل کیفری بهره مند شوید. تا در وقت و هزینه صرفه جویی شود و حق و حقوق شخص ضایع نشود.

سوالات و مشکلات حقوقی درمورد پرونده های کیفری را در تمام ساعات شبانه روز حتی ایام تعطیل با وکیل دادگستری تهران، وکیل دادگستری مشهد، وکیل دادگستری قم، وکیل دادگستری کرج مربوط به وکلای کیفری ژیوار مطرح نمایید تا در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشند.

سوالات متداول در باب اجرای مجازات در قانون مجازات اسلامی

در این بخش مفتخر به پاسخگویی سوالات متداول در باب اجرای مجازات در قانون مجازات اسلامی می باشیم:

• نحوه اجرای جزای نقدی به چه صورت است؟ زمانیکه شخصی مرتکب جرمی می شود جهت اعمال قانون در مورد وی بسته به نوع جرم ارتکابی، قانون گذار برای وی مجازات های گوناگونی را اعم از حبس، شلاق، جزای نقدی را مقرر می کند. یکی از مجازات های تعیین شده در حکم محکومیت مجرم جزای نقدی می باشد.
• انواع جزای نقدی کدام اند؟ جزای نقدی به صورت ثابت، جزای نقدی به صورت نسبی