حبس تعزیری چیست؟

منظور از حبس تعزیری چیست؟ حبس تعزیری چه نوع حبسی است؟ به هر گونه حبسی غیر از حبس حدی می گویند که موارد و محدوده آن توسط قانون گذار مشخص شده و قاضی می تواند در آن محدوده اقدام به تشدید یا تخفیف نماید. حبس تعزیری یکی از پرکاربردترین مجازات هایی است که در محاکم کیفری مورد استفاده و حکم قضات قرار می گیرد. این حبس می تواند دارای درجات گوناگونی باشد که بر اساس مدت زمان آن تقسیم بندی شده است. حبس تعزیری بر اساس میزان یا همان درجه ای که دارد و همچنین عوامل دیگر می تواند مشمول مقررات ویژه کیفری مانند عفو، تخفیف، تعلیق مجازات، تعویق صدور حکم، مجازات های جایگزین حبس و سایر قرار بگیرد.

• شرایط تبدیل حبس تعزیری به تعلیقی در قانون جدید چیست؟ در محتوا لینک شده می توانید شرایط تبدیل حبس تعزیری به تعلیقی را بخوانید.
• عفو حبس تعزیری شامل چه افرادی می گردد؟  عفو حبس تعزیری بر فراریان از زندان و افرادی که به دلیل مسائل خانوادگی و سلامتی نیازمند مراقبت هستند، مورد بررسی قرار می‌ گیرد.

آنچه باید در باب استخدام یک وکیل خوب بدانید:

در این مقاله تلاش شده است تا مطالب حقوقی مهمی که در رابطه با حبس تعزیری یعنی چی که باید بدانید به روشنی توضیح داده شود. مشاوران و متخصصان ما در گروه وکلای کیفری ژیوار می توانند منطبق با پرونده شما، راهنمایی های لازم را درباره معنی حبس تعزیری و نحوه اجرای آن و اینکه آیا حبس تعزیری زندان دارد، در اختیارتان قرار دهند.

حبس تعزیری چیست؟

در پاسخ به این سوال رایج که حبس تعزیری چیست؟ باید گفت بر اساس قانون مجازات، حبس می تواند از دو نوع تعزیری یا حدی باشد. منظور از حبس حدی، حبس ابد است که موارد آن تنها در شرع تعیین شده و قابل تغییر توسط دادگاه و قاضی نیست. اما حبس تعزیری به هر گونه حبسی غیر از حبس حدی گفته می شود که موارد و محدوده آن توسط قانون گذار مشخص شده و قاضی می تواند در آن محدوده اقدام به تشدید یا تخفیف نماید و در این زمینه محدودیتی ندارد. بر اساس قاعده فقهی و قانونی میزان تعزیر باید همواره کمتر از میزان حدی باشد که در شرع مشخص شده.

بنابراین حبس تعزیری نمی تواند تا حد حبس ابد باشد و باید مادون حبس حدی یعنی کمتر از حبس ابد در نظر گرفته شود. حبس تعزیری در قانون مجازات اسلامی بر اساس شدت و مدت زمان آن به 8 درجه تقسیم شده است که این درجات در قسمت بعد بیان می شود.

مزیت مشاوره تلفنی و حضوری با وکلای کیفری ژیوار:

درجات و انواع حبس تعزیری (درجات هشتگانه حبس تعزیری)

منظور از درجات و انواع حبس تعزیری تقسیم بندی حبس تعزیری بر اساس مدت زمان آن است که شدت و حدت مجازات و اقدامات و آثار کیفری دیگری که بر مجازات بار می شود را تعیین می کند. در ماده 19 قانون مجازات این درجه بندی به این صورت انجام شده است:

ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی در سایت ویکی حقوق

حبس تعزیری درجه 1

حبس تعزیری درجه 1 به معنای حکم زندان بیش از 25 سال می باشد. حکم حبس تعزیری درجه یک را نباید با حکم زندان حدی اشتباه گرفت.

حبس تعزیری درجه 2

حکم تعزیری درجه 2 حبس به مدت 15 تا 25 سال است. مطابق ماده 9 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در صورتی که محکومین به حبس درجه 2، درجه  و درجه 4 محکوم شده باشند و به مدت یک چهارم را سپری کرده باشند می توانند درخواست آزادی در محدوده مشخص با جی پی اس یا سیستم نظارت الکترونیک را بدهند.

حبس تعزیری درجه 3

حبس تعزیری درجه 3 عبارتست از حکم زندان بیش از 10 الی 15 سال. جرایمی که مستوجب مجازات درجه 3 می باشد عبارتست از:

• جعل مهر یا امضای رهبری روسای سه قوه
• آدم ربایی یا راهزنی

در صورتی که محکومین به حبس درجه 2، درجه 3 و درجه 4 محکوم شده باشند و در صورتی که یک چهارم از زمان محکویت را سپری کرده باشند، مطابق شرایط ماده 57 قانون مجازات اسلامی میتوانند حکم نیمه آزادی را از دادگاه دریافت کنند.

ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی نقل شده در ویکی حقوق: در حبس‌ های تعزیری درجه پنج تا هفت دادگاه صادرکننده حکم قطعی می‌ تواند مشروط به گذشت شاکی و سپردن تأمین مناسب و تعهد به انجام یک فعالیت شغلی، حرفه‌‌ ای، آموزشی، حرفه‌ آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان اعتیاد یا بیماری که در فرآیند اصلاح یا جبران خسارت وارد بر بزه‌ دیده مؤثر است، محکوم را با رضایت خود او، تحت نظام نیمه‌ آزادی قرار دهد. همچنین محکوم می‌ تواند در طول دوره تحمل مجازات در صورت دارا بودن شرایط قانونی، صدور حکم نیمه آزادی را تقاضا نماید و دادگاه موظف به رسیدگی است.

حبس تعزیری درجه 4

حکم زندان تعزیری درجه 4 بیش از 5 تا 10 سال می باشد. از جمله درجات مجازات حبس تعزیری 4 می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سوء قصد به جان رهبر یا مقامات جمهوری اسلامی ایران
• خرید و فروش و قلب سکه و بر هم زدن نظم عمومی

ماده 11 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری:

ماده (104) قانون مجازات اسلامي مصوب 1 /2 /1392 به ‌شرح زير اصلاح و يك تبصره به آن الحاق مي ‌شود: ماده 104 – علاوه بر جرائم تعزيري مندرج در كتاب ديات و فصل حدّ قَذف اين قانون و جرائمي كه به موجب قوانين خاص قابل گذشت مي‌ باشند، جرائم مندرج در مواد ((536)، (596)، (608)، (609)، (622)، (632)، (633)، (641)، (647)، (648)، (668)، (669)، (673)، (674)، (676)، (677)، (679)، (682)، (684)، (685)، (690) در مواردي كه املاك و اراضي متعلق به اشخاص خصوصي باشد)، (692)، (693)، (694)، (697)، (698)، (699)، (700)، (716)، (717) و (744) كتاب پنجم قانون مجازات اسلامي (تعزيرات و مجازات‌ هاي بازدارنده) مصوب 2 /3 /1375 و جرائم انتقال مال غير و كلاهبرداري موضوع ماده (1) قانون تشديد مجازات مرتكبين ارتشاء و اختلاس و كلاهبرداري مصوب 15 /9 /1367 مجمع تشخيص مصلحت نظام، به‌ شرطي كه مبلغ آن از نصاب مقرر در ماده (36) اين قانون بيشتر نباشد و نيز كليه جرائم در حكم كلاهبرداري و جرائمي كه مجازات كلاهبرداري درباره آنها مقرر شده يا طبق قانون كلاهبرداري محسوب مي‌ شود در صورت داشتن بزه ‌ديده و سرقت موضوع مواد (656)، (657)، (661) و (665) كتاب پنجم قانون مجازات اسلامي (تعزيرات و مجازات‌ هاي بازدارنده) مصوب 2 /3 /1375 به‌ شرطي كه ارزش مال مورد سرقت بيش‌ از دويست ميليون (200.000.000) ريال نباشد و سارق فاقد سابقه مؤثر كيفري باشد و شروع و معاونت در تمام جرائم مزبور، همچنين كليه جرائم تعزيري درجه پنج و پايين ‌تر ارتكابي توسط افراد زير هجده سال در صورت داشتن بزه‌ ديده، مشمول تبصره (1) ماده (100) اين قانون و ماده (12) قانون آيين دادرسي كيفري مصوب 4 /12 /1392 بوده و قابل گذشت است.

تبصره – حداقل و حداكثر مجازات‌ هاي حبس تعزيري درجه چهار تا درجه هشت مقرر در قانون براي جرائم قابل گذشت به نصف تقليل مي ‌يابد.

حبس تعزیری درجه 5

حبس تعزیری درجه 5 شامل زندان تعزیری به مدت 2 الی 5 سال است. جرایم حبس تعزیری مانند:

• کیف زنی
• حیب بری
• آتش زدن منازل

ماده 57 قانون مجازات اسلامی: در حبس‌ های تعزیری درجه پنج تا هفت دادگاه صادرکننده حکم قطعی می‌ تواند مشروط به گذشت شاکی و سپردن تأمین مناسب و تعهد به انجام یک فعالیت شغلی، حرفه‌‌ ای، آموزشی، حرفه‌ آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان اعتیاد یا بیماری که در فرآیند اصلاح یا جبران خسارت وارد بر بزه‌ دیده مؤثر است، محکوم را با رضایت خود او، تحت نظام نیمه‌ آزادی قرار دهد. همچنین محکوم می‌ تواند در طول دوره تحمل مجازات در صورت دارا بودن شرایط قانونی، صدور حکم نیمه آزادی را تقاضا نماید و دادگاه موظف به رسیدگی است.

تبصره – مقررات این ماده در مورد حبس‌ های تعزیری درجه دو، درجه سه و درجه چهار، در صورت گذراندن یک ‌چهارم مدت حبس قابل اِعمال است.

حبس تعزیری درجه 6

حبس تعزیری درجه شش عبارتست از 6 ماه تا 2 سال حبس. موارد زیر شامل این حبس می شوند:

• جعل اسناد غیر رسمی
• ورشکستگی به تقصیر

سایت قوانین و مقررات جموری اسلامی ایران: رأي وحدت رويه شماره 746 ديوان عالي كشور با موضوع: تعيين و اعمال مجازات جايگزين حبس به شرح مواد 65، 66، 68 و 69 قانون مجازات اسلامي مصوب 1392 الزامي بوده و مقيد به رعايت شرايط مقرر در ماده 64 قانون مجازات اسلامي از قبيل گذشت شاكي يا وجود جهات تخفيف نمي باشد

حبس تعزیری درجه 7

میزان حبس تعزیری درجه هفت از 91 روز تا 6 ماه می باشد. چنانچه مجازات جرم مطابق هیچ کدام از درجات مجازات تعزیری نباشد، مجازات آن درجه 7 می باشد. در صورت عدم سوء سابقه کیفری قابل تبدیل می باشد.

حبس تعزیری درجه 8

حکم حبس تعزیری درجه 8 برابر با 3 ماه زندان است. مطابق قانون به جای گذراندن محکومیت در زندان به مجازات جایگزین حبس که شامل خدمات عمومی، جزای نقدی و امثالهم است، محکوم می شوند.

تفاوت حبس تعزیری با حبس تعلیقی چیست؟

حبس تعلیقی در واقع حبسی جدای از حبس تعزیری نیست. حبس تعلیقی نوعی حبس تعزیری است که به علت وجود برخی شرایط اجرای آن به تعلیق درآمده است. بنابراین می توان گفت هر حبس تعزیری در صورت وجود برخی شرایط مقرر در قانون می تواند به حبس تعلیقی تبدیل شود و در نتیجه اجرای آن مورد تعلیق قرار گیرد. شرایط صدور حکم حبس تعلیقی در ماده 46 قانون مجازات عنوان شده است: در جرائم تعزیری درجه 3 تا 8 دادگاه می‌ تواند در صورت وجود شرایط مقرر برای تعویق صدور حکم، اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را از یک تا 5 سال معلق نماید.

نقل شده در سایت www.gov.uk که حکم حبس تعلیقی به جای زندان در جامعه اجرا می شود.

دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری نیز پس از اجرای یک سوم مجازات می‌ تواند از دادگاه صادرکننده حکم قطعی، تقاضای تعلیق نماید. همچنین محکوم می‌ تواند پس از تحمل یک سوم مجازات، در صورت دارا بودن شرایط قانونی، از طریق دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری تقاضای تعلیق نماید.

موارد تاثیر گذار در حبس تعزیری

تاخیر صدور حکم توسط قاضی، با توجه به ماده 40 قانون مجازات اسلامی در جرائم موجب تعزیری درجه 6 تا 8، دادگاه میتواند پس از احراز مجرمیت متهم با ملاحظه:

• وضعیت فردی
• خانوادگی
•  اجتماعی
•  سوابق
•  اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم شده است.

در صورت وجود شرایط زیر صدور حکم را به مدت 6 ماه تا 2 سال به تعویق اندازد.

• وجود جهات تخفیف
• پیش بینی اصلاح مرتکب
• جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران
• فقدان سابقه کیفری مؤثر

مجازات های جایگزین حبس تعزیری

در حقوق جزا و جرم شناسی تلاش می شود تا حد امکان از مجازات حبس تعزیری استفاده نشود. زیرا حبس تعزیری علاوه بر اینکه می تواند تا چندین سال مجرم را از محیط جامعه و فهالیت در آن دور نگه دارد، هزینه های زیادی را هم جهت نگهداری از زندانیان به حکومت تحمیل می کند. به همین دلیل نهادهای کیفری گوناگونی برای جلوگیری از اجرای مجازات حبس تعزیری به رسمیت شناخته شده اند که یکی از آن ها نهاد مجازات های جایگزین حبس تعزیری است.

مجازات های جایگزین حبس تعزیری شامل پنج مورد هستند:

1. دوره مراقبت
2. خدمات عمومی رایگان
3. جزای نقدی
4. جزای نقدی روزانه
5. محرومیت از حقوق اجتماعی

ماده 64 قانون مجازات اسلامی: مجازات‌ های جایگزین حبس عبارت از دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی ‌است که در صورت گذشت شاکی و وجود جهات تخفیف با ملاحظه نوع جرم و کیفیت ارتکاب آن، آثار ناشی از جرم، سن، مهارت، وضعیت، شخصیت و سابقه مجرم، وضعیت بزه‌ دیده و سایر اوضاع و احوال، تعیین و اجراء می‌ شود.

تبصره ـ دادگاه در ضمن حکم، به سنخیت و تناسب مجازات مورد حکم با شرایط و کیفیات مقرر در این ماده تصریح می‌ کند. دادگاه نمی‌ تواند به بیش از دو نوع از مجازات‌ های جایگزین حکم دهد.

سایت ویکی حقوق

صدور مجازات های جایگزین حبس تعزیری از سوی قاضی در مواردی اجباری است. به این معنا که قاضی در این جرایم نمی تواند متهم را به حبس تعزیری محکوم کند و حتما باید از یکی از مجازات های جایگزین حبس استفاده کند. این موارد اجباری شامل موارد زیر می شوند:

1. جرایم عمدی که مجازات قانونی آنها حداکثر 3 ماه حبس و یا کمتر است.
2. جرایم عمدی که مجازات قانونی آنها حداکثر بین 91 روز تا 6 ماه حبس است.
3. جرایم غیر عمدی که حداکثر مجازات قانونی آن ها 2 سال حبس یا کمتر است.
4. مرتکب جرایمی که نوع یا میزان تعزیر آن ها در قوانین موضوعه تعیین نشده است.

قانون کاهش مجازات حبس تعزیری

مطابق اطلاعات در سایت dotic.ir در باب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در جلسه علنی روز سه شنبه 99/02/23 تصویب شد و طی نامه شماره 28757 مورخ 99/03/22 از سوی رییس جمهور ابلاغ گردید.

آزادی مشروط در حبس تعزیری

یکی از نهادهای کیفری که برای تناسب مجازات با شخصیت و اوضاع و احوال مرتکب و در اصطلاح کیفری فردی کردن مجازات در نظر گرفته شده است، آزادی مشروط است. آزادی مشروط در تمام حبس های کیفری و با هر درجه ای کاربرد دارد. اما اگر حبس از نوع حبس ابد یا حبس بدل از جزای نقدی باشد نمی توان از آزادی مشروط استفاده کرد.

در تمام حبس های تعزیری اگر مدت حبس بیش از 10 سال باشد، در صورت گذشت نیمی از مجازات و اگر تا 10 سال حبس باشد در صورت گذشت یک سوم از حبس امکان درخواست آزادی مشروط با توجه به اوضاع و احوال محکوم و حسن رفتاری که در مدت زندان از خود نشان داده است وجود دارد. مدت زمان آزادی مشروط بنا به تشخیص قاضی می تواند از یک تا 5 سال باشد. اما اگر کمتر از یک سال از مدت زمان حبس محکوم باقی مانده باشد، مدت آزادی مشروط مسای با همان مقدار است و قاضی نمی تواند آن را افزایش دهد.

در صورتی که محکوم در طول مدت آزادی مشروط مرتکب جرم جدیدی نشود و دستورات مراقبتی دادگاه را رعایت کند، پس از گذشت مدت زمان ذکر شده در رای آزادی مشروط، آزادی او قطعی خواهد شد. در غیر این صورت آزادی مشروط لغو و باقی مانده حبس به اجرا در می آید. برای درخواست آزادی مشروط باید درخواست خود را با کمک یک وکیل کیفری به قاضی اجرای احکام ارائه دهید. قاضی اجرای احکام در صورتی که درخواست را موجه بداند صدور حکم آزادی مشروط را از دادگاه صادرکننده حکم قطعی تقاضا می کند.

وثیقه برای حبس تعزیری

شرایط وثیقه برای حبس تعزیری چست؟ آیا امکان استفاده از وثیقه وجود دارد؟ امکان صدور وثیقه  در صورت تائید بازپرس یا مقام قضائی در مورد افرادی که به ارتکاب جرایم دیجه یک هستند، وجود دارد. وثیقه برای حبس تعزیری می تواند اعم از مال منقول یا غیر منقول، وجه نقد یا ضمانت بانکی باشند. میزان وثیقه متناسب با خسارت وارده به شاکی و مدعی خصوصی و نوع جرم و شدت آن تعیین می‌ شود.

نمونه درخواست قبولی وثیقه توسط وثیقه گذار از دادگاه

رای قطعی حبس تعزیری

رای قطعی حبس تعزیری به رای ای گفته می شود که قطعیت یافته دیگر امکان اعتراض به حبس تعزیری به آن که شامل تجدیدنظر خواهی یا فرجام خواهی است وجود ندارد. مجازات های حبس تعزیری درجه یک تا 3 که در دادگاه بدوی صادر می شوند قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور هستند و مجازات های حبس تعزیری که پایین تر از درجه 3 هستند در دادگاه تجدید نظر استان می توانند مورد تجدید نظر خواهی قرار بگیرند.

خدمات گروه وکلای کیفری ژیوار عبارتست از:

در صورتی که رای بدوی صادر شده از دادگاه کیفری مورد تجدید نظر خواهی یا فرجام خواهی قرار بگیرد و حکم دادگاه تجدید نظر یا دیوان عالی در این رابطه صادر شود و یا از مدت زمان اعتراض به آن بگذرد این رای قطعی می شود و رای قطعی حبس تعزیری نامیده می شود. وکلای کیفری ژیوار راهنمای شما در همین باب هستند.

پرسش و پاسخ های رایج درباره حبس تعزیری

در این بخش مفتخر به پاسخگویی سوالات متداول در باب حبس تعزیری می باشیم:

• حبس تعزیری چیست؟ حبس تعزیری یکی از انواع مجازات‌های اصلی در قانون مجازات اسلامی ایران است که به منظور تنبیه و سزادهی مرتکب جرم و جلوگیری از تکرار جرم اعمال می‌شود. این نوع حبس در مقابل قصاص و دیه قرار می‌گیرد.
• انواع حبس تعزیری کدامند؟ حبس تعزیری بر اساس درجه جرم به سه دسته تقسیم می‌ شود: حبس تعزیری درجه یک: از سه ماه و یک روز تا ده سال – حبس تعزیری درجه دو: از پانزده روز تا سه ماه – حبس تعزیری درجه سه: تا پانزده روز
• شرایط اجرای حبس تعزیری چیست؟ حبس تعزیری باید در زندان و با رعایت مقررات مربوطه اجرا شود.محکوم به حبس تعزیری از حقوق اجتماعی محروم نمی‌ شود.
  در صورت عجز محکوم از پرداخت جزای نقدی، در این صورت نیز به جزای نقدی به حبس تعزیری تبدیل می‌ شود.
• جرایم مشمول حبس تعزیری کدامند؟ جرایم مشمول حبس تعزیری بسیار متنوع هستند و در قانون مجازات اسلامی برای هر جرم، مجازات حبس تعزیری متناسب با آن تعیین شده است. برخی از جرایم مشمول حبس تعزیری عبارتند از: سرقت – توهین – تهدید – ایراد ضرب و جرح – تخریب – کلاهبرداری – جعل
• امکان تعلیق حبس تعزیری وجود دارد؟ بله، در برخی موارد امکان تعلیق حبس تعزیری وجود دارد. در صورت تعلیق حبس تعزیری، محکوم به حبس به جای تحمل حبس، تحت مراقبت و نظارت قرار می‌گیرد و در صورت عدم ارتکاب جرم جدید، مجازات حبس تعلیق شده اجرا نمی‌ شود.
• شرایط تعلیق حبس تعزیری چیست؟ شرایط تعلیق حبس تعزیری در قانون مجازات اسلامی تعیین شده است. برخی از این شرایط عبارتند از: محکوم به حبس تعزیری برای اولین بار مرتکب جرم شده باشد. – جرم ارتکابی از جرایم منافی عفت عمومی نباشد. – محکوم به حبس تعزیری، سابقه محکومیت قطعی به حبس تعزیری بیش از شش ماه نداشته باشد. – شاکی یا مدعی خصوصی رضایت خود را اعلام کند.
• آیا امکان تخفیف مجازات حبس تعزیری وجود دارد؟ بله، در برخی موارد امکان تخفیف مجازات حبس تعزیری وجود دارد. جهات تخفیف مجازات در قانون مجازات اسلامی تعیین شده است. برخی از این جهات عبارتند از: ندامت و پشیمانی محکوم: در صورتی که محکوم از عمل خود پشیمان باشد و ندامت خود را به اثبات برساند، دادگاه می‌ تواند مجازات او را تخفیف دهد. – وضعیت خاص محکوم: در صورتی که محکوم دارای شرایط خاصی مانند بیماری، نقص عضو، یا سرپرستی خانواده باشد، دادگاه می‌تواند مجازات او را تخفیف دهد. – کمک به کشف جرم: در صورتی که محکوم در کشف جرم به مراجع قضایی کمک کند، دادگاه می‌تواند مجازات او را تخفیف دهد.
• مرجع صدور حکم حبس تعزیری کجاست؟ مرجع صدور حکم حبس تعزیری، دادگاه‌های عمومی و انقلاب است.
• آیا امکان اعتراض به حکم حبس تعزیری وجود دارد؟ بله، به احکام حبس تعزیری می‌توان در مهلت مقرر قانونی اعتراض کرد. مرجع رسیدگی به اعتراض، دادگاه تجدیدنظر است.
• نحوه اجرای حبس تعزیری چگونه است؟ حبس تعزیری باید در زندان و با رعایت مقررات مربوطه اجرا شود. سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور متولی اجرای حبس تعزیری است.

توجه: این پرسش و پاسخ‌ ها صرفاً برای اطلاع‌رسانی عمومی ارائه شده‌اند و جنبه حقوقی و قضایی ندارند. برای دریافت مشاوره حقوقی در خصوص حبس تعزیری، بهتر است به دفتر گروه وکلای کیفری ژیوار تماس بگیرید و نوبت مشاوره تلفنی و یا حضوری با وکیل متخصص بگیرید.